خێری فاتحە و قورئان بۆ مردوو
بِـــــــسْـــــمِ الله الْــرَحْـــمــن الـــرَّحِـــــيم
یەکێک لەو بابەتانەی لەم ڕۆژگارەدا جێی مشتو مڕی موسڵمانانە ئەوەیە: ئایا قورئان خوێدن بە گشتی و لە ناویشیدا سورەتی فاتحە بەتەتایبەتی بۆ مردوو دەچێت یا نا؟.
هەرچەندە ئەم بابەتە یەکێکە لە بابەتە لاوەکیەکان و موسڵمان بڕوای پێبێت یان نا لە چوارچێوەی ئیسلام ناجێتە دەرەوە، بەڵام ئەوەی جێی داخە زۆرێک لە وتار بێژان و وە خەڵکیش بە بێ عیلم بڕیار ئەدەن و ئەڵێن: دروست نییە و ناچێت و مردووەکانیشیان بێ بەش کردووە لە خێری قورئان.
بە.پیشتوانی خوایگەورە ئەو بابەتە شی دەکەینەوە.
--------------------------------------------
#بـــەڵــگەکـان
بەڵگەکان دەکەینە دوو بەش:
#یەکەم/ ئەو بەڵگانەی بێ پێچ و پەنا ڕاستەوخۆ باس لە گەیشتنی قورئان بۆ مردوو دەکات.
#دووەم/ ئەو بەڵگانەی ئاماژەیان تێدایە بە گەیشتنی قورئان بۆ مردوو.
--------------------------------------------
#یەکەم/ ئەو بەڵگانەی بێ پێچ و پەنا ڕاستەوخۆ باس لە گەیشتنی قورئان بۆ مردوو دەکات.
۱- عبدالرحمانی کوڕی عەلاء لە باوکیەوە دەگێڕێتەوە "ڕەزای خوای لێ بێ" و دەفەرمووێت:{ قال لي أبي: اذا انا مت فالحدني فإذا وضعتني في لحدي فقل بسم الله و على ملة رسول الله، ثم سن علي سناً، ثم اقراء عنده راسي بفاتحة البقرة و خاتمتها، سمعت رسول الله ﷺ يقول ذالك} رواه الطبراني و قال حافظ هيثمي في المجموع الزوائد:رجاله موثقون.
واتا: باوکم پێی گوتم: ئەی کوڕم هەرکاتێ مردن گۆڕەکەم بە شێوازی لادڕ بۆ هەڵبکەنن، وە کاتێک منتان خستە ناو گۆڕەکەمەوە بلێ: بە ناوی خوداو لەسەر ڕێڕەوی نێردراوی خوا، پاشان خۆڵم بەسەردا بکە،دواتر لە لای سەرم سەرەتا و کۆتایی سورەتی البقرە بخوێنە،چونکە بێگومان من گوێم لە پێغەمبەر خوابوو ﷺ ئاوای دەفەرموو.
۲-گەورەمان عبدالله ی کوڕی عومەر"ڕەزای خوای لێ بێت" دەفەرموێت: گوێم لە پێغەمبەری خوابوو ﷺ دەیفەرموو:{ إذا مات احدكم فلا تحسبوه و اسرعوا به الى قبره، وليقرأ عنه راسه بفاتحة الكتاب و عنده رجليه بخاتمة البقرة في قبره} روان الطبراني، وقال ابن حجر عسقلاني: اسناده حسن، (فتح الباري ۲۳۵/۳).
واتا: کاتێک یەکیکتان مرد تەرمەکەی ڕامەگرن و بە پەلە بیبەنە ناو گۆڕەکەی، وە لای سەری گۆڕەکەی سورەتی الفاتیحە و لە لای قاجەکانی کۆتایی سورە البقرە بخوێنن.
۳- ابن عمر"ڕەزای خوای لیبێت" دەفەرموێ:{استحب ان یقرا علی القبر بعد الدفن اول سورة البقرة وخاتماتها} رواه ابن ماجه و ابو داود و احمد و بيهقي.
واتا: سوننەتە دوای ناشتنی مردوو سەرەتا و کۆتایی سورە البقرە بخوێندرێ. وە خۆشی وەسیەتی کردبوو ئەم کارەی بۆ بکرێ.
٤- گەورەمان معقلی کوڕی یسار"ڕەزای خوای لێبێت دەفەرموێت: پێغەمبەری خودا ﷺفەرمویەتی:{ يس قلب القرآن لا يقرؤها رجل يريد الله تبارك وتعالى يريد الآخرة إلا غفر له،واقرؤها على موتاكم} رواه ابو داود و ابن ماجه و النسائي و احمد.
واتا: سوڕەتی یس دلی قورئانە، هەرکەسێ تەنها لەبەر خوا بیخوێنێت بۆ مەبەستی وەدەستهینانی پاداشتی دواڕۆژ، خواگ گەورە-جل جلاله- لێی خۆشدەبێت، ئێوەش لە سەر مردوەکنتان بیخوێنن.
لەو حەدیسە مەبەست لە وشەی"موت" مردنی راستەقینەیە،نەک سەرەمەرگ چونکە قاعیدەیەکی اصول الفقه هەیە دەفەرموێت:{ الاصل في الكلام الحقيقة، اذا تعذرت الحقيقة يصار الى المجاز} واتا: هەتا حەقیقەت هەبێت ناکرێت بۆ مەجاز هیچ وشەیەک بەکاربهێنرێت. لێرەش حەقیقەت هەیە کە مردنی راستەقینەیە.
۵- گەورەمان ئەنەسی کوڕی مالك"رەزای خوای لێ بێت" لر پێغەمبەری خوداوە ﷺ بۆمان دەگێڕێتەوە کە فەرمویەتی:{ من دخل المقابر فقرأ بسورة يس، خفف الله عنهم وكان له بعددِ من فيها حسنات}مبار کفوری لە (تحفة) ابن قدامە لە(مغني) قرطبى له(التذكرة} ئەو حەدیسەیان هێناوە.
واتا: هەرکەسێک جوو بۆ گۆڕستان و سوڕەتی یاسنی خوێند،ئەوە خوای گەورە سزا لەسەر مردووەکان سوک دەکات و بە ژمارەی مردووەکانیش چاکە بۆ ئەو کەسە دەنووسێ کە خوێندویەتی.
پێشەوا مبار کفوری لە (تحفة الاحوذي}دا دوای ئەوەی ئەم فەرموودانەی باسکردوون دەفەرموێ{ وهذه الأحاديث و إن كانت ضعيفة فمجموعها يدل على ان لذالك اصلا، وان المسلمون مازالوا في كل عصر و مصر يجتمعون و يقرؤن لموتاهم من غير نكير فكان ذالك إجماعاً}تحفە الاحوذی ۲۷۵/۳.
واتا: ئەو فەرموودانە هەر چەند لاوازن بەڵام بە کۆی هەموویان بەڵگەن کە ئەم کارە بنجینەیەکی هەیە، وە موسڵمانان لە هەموو سەردەم و وڵاتێک تا ئێستاش کۆدەبنەوە و قورئان بۆ مردووەکانیان دەخوێنن بێ ئەوەی هیچ کەسێکیش نکۆڵی لی کات، ئەوەش بۆتە کۆدەنگی-اجماع-.
هەروەها ئیامامی نەواوی رحمه الله لە مجموعدا دەفەرمووێ: {یجوز العمل بالحديث الضعيف في فضائل الأعمال} واتا: دەوستە کار بە حەدیسی لاواز بکری تەنها لە کردارە چاکەکان.
ئەم باسەش هیچ زەڕڕیکی نییە و چاکەی تیدایە و دکاری پێدەکرێ.
--------------------------------------------
#دووەم/ ئەو بەڵگانەی ئاماژەیان تێدایە بە گەیشتنی قورئان بۆ مردوو.
مەبەست لەم بەڵگانە ئەو دەقانەن کە باس لەوە دەکەن کە هەموو کردەوەیەکی چاک دەگاتە مردوو، ئەوەش ئاماژەیە بە گەیشتنی قورئان بۆ مردوو چونکە قورئان خوێندیش لە ڕیزی کردارە چاکەکانە.
#بـەڵـگەکان
۱- گەورەمان عبدالله ی کوڕی عەباس"رەزای خوای لێبێت" دەفەرموێت;{ ان سعد بن عباجة توفيت أمه وهو غائب عنها،فقال: يا رسو الله إنَّ امي تؤفيت و أنا غائب عنها فهل ينفعها ان تصدقت بشييء عنها؟ قال: نعم} رواه ابو داود و البخاری و احمد و النسائی والترمذي.
واتا: سەعدی کوڕی عبادە" ڕەزای خوای لێبێت" دایکی وەفاتی کردو لەو کاتەدا ئامادە نەبوو، دواتر هاتە لای پێغەمبەری خودا ﷺ و فەرموی: ئەی پێغەمبەری خودا ﷺ دایکم وەفاتی کرد و منیش لێرە نەبووم،ئایا گەر بە شتێک خێری بۆ بکەم سودی پیدەگات؟،فەرمووی:بەڵێ.
جا لێرەدا ئەگەر قورئان سودی نەبا بۆ مردوو پێغەمبەر ﷺ دەیفەرموو: هەر خێریکی بۆ دەکەی بیکە تەنها قورئان نەبێ..!
۲- خاتو عائیشە دایکی ئیمانداران"ڕەزای خوای لێبێت" دەفەرموێت:{ ان رجلا قال لنبي ﷺ إن امي أفتلتت نفسها و أظنها لو تكلمت تصدقت،فهل لها اجر إن اتصدق عنها؟،قال:نعم} رواه الشیخان.
واتا:پیاوێک بە پێغەمبەری خودای ﷺ گوت: دایکم لە ناکاو وەفاتی کرد،وا گومان دەبەم ئەگەر هاتباو بە فریای قسەکردن کەوتبایە خێری دەکرد، ئایا گەر لە بری ئەو خێر بکەم پێی دەگات؟، فەرمووی:بەڵێ.
۳- گەورەمان ئیبن عباس لە سەعدی کوڕی عەبادەوە "رەزای خوایان لیبێت" دەفەرموێت:{ انه اتى النبي ﷺفقال: ان امي ماتت و عليها نذر أفيجزىء عنها ان اعتق عنها؟ قال: اعتق عن امك}رواه الشیخان.
واتا: سەعد هاتە لای پیغەمبەر ﷺ فەرمووی: دایکم مردووە و نەزریشی سەرە، ئەگەر من لەبری ئەو کۆیلەیەک ئازاد بکەم بەری دەکەوێت؟،فەرمووی: لە بری دایکت کۆیلەیەک ئازاد بکە.
ئیبن حەجەری عەسقەلانی"رحمه الله" دەربارەی ئەم فەرموودانە دەفەرموێ:{فبه جواز صدقت عن الميت وانَّ ذالك ينفعه بوصول ثواب الصقة الیه ولا سيما ان كان من الولد} فتح الباری٤۷۷/۵.
واتا:ئەم فەرموودەیە بەڵگەیە کە درووستە خێر و جاکە لە بری مردوو بکرێت،وە ئەو خێر و چاکەیە سوس بە مردووەکە دەگەیەنێت و پاداشتەکەشی بۆ دەجێت،وە بە تایبەت کە بێت و ئەم چاکانە لە منداڵەکانه مردووەکە بن.
٤- ئیبن عەباس" ڕەزای خوای لێبێت" دەفەرموه:{جاء رجل الى النبيﷺ فقال: ان امي ماتت و عليها صوم شهر،افأضيه عنها؟ قال: فدين الله احق ان يبضى}رواه البخاری.
واتا:پێیاویک هاتە لای پێغەمبەر خوداﷺ گوتی: ئەی پێغەمبەر خودا ﷺ دایکم مردووە و ڕۆژوی مانگێکی لەسەرە، ئایا بۆی بگرمەوە-قەرزەکەی بۆ بدەمەوە-؟ فەرمووی: قەرزی ودا بۆ هەموو شتێک لەپێشترە بۆ دانەوە.
۵- گەورەمان ئیبن عەباس"رەزای خوای لیبیت" دەفەرموێت{ ان امراة من جهينة جاءت الى النبي ﷺ فقالت: أن امي نذرت ان تحج فلم تحج حتى ماتت،أفأحج عنها؟ قال: نعم حجي عنها،أرايت لو كان على امك دين أكنت قاضية؟ اقضوالله،فالله احق باوفاء}رواه البخاری.
واتا: ئافرەتێک لە جەهینە هاتە لای پێغەمبەر ﷺگوتی: دایکم لەسەر خۆی نەزر کردبوو کە حەجی ماڵی خوادا بکات بەڵام بەر لەوەی حەجەکەی بکات مرد، ئایا لەبری ئەو حەج بکەم؟ فەرمووی:بەڵێ حەجی لەبەری بکە، ئایا دایکت قەرزی کەسێکی لەسەربایە بۆت نەدەدایەوە؟ قەرزی خوا بدەنەوە،قەرزی خودا لە هەموو قەرزێک لە پێشترە.
٦-گەورەمان ئیبن عەباس"ڕەزای خوای لێبێت" دەفەرموێت:{ مر رسول الله ﷺعلی قبرین فقال: اما انهما لیعذبان في كبير، اما احدهما: فكان يمشي بالنميمة، واما الآخر:فكان لا يستتر من بوله، قال: فدعا بعسيب رطب فشقه بإثنين،ثم غرس على هذا واحداً،وعلى هذا واحدا، ثم قال: لعله ان يخفف عنهما،مالم ييبسا} رواه الشیخان.
واتا: پێغەمبەری خودا ﷺ بەلای دوو گۆردا تێپەڕی فەرمووی: خاوەنی ئەم دوو گۆرە سزا دەدرێن، لەسەر کارێک سزادەدرێن کە بە گەورەیان نەدەزانی یەکێکیان ،دوزمانی و دەکرد و،ئەویتریشیان خۆی لە میز پاکنەدەکردەوە. پاشان داوای کرد، چیلکە دارێکی تەڕیان بۆ هێنا، ئەویش جیلکە دارەکەی کرد بە دوو کەرتەوە،هەر کەرتەی لە سەر گۆرێکیان چەقاند،دواتر فەرمووی: ئومیدم وایە بەهۆی ئەم دارانەوە سزایان لە سەە سوک بکرێت تاکو وشک دەبن.
ئیمامی نەواوی"رحمه الله" لە شیکردنەوەی ئەم فەرموودەیە دەفەرموێ{استحب العلماء قراءة القرآن عنده القبر لهذا الحديث،لانه اذا كان يرجي التخفيف بتسبيح الجريد فتلاوة القرآن اولى والله اعلم} المنهاج شرح صحيح المسلم۱۹۳/۳.
واتا:بە بەلگەی ئەم فەرموودەیە زانایان بە سوننەتیان داناوە قورئان خوێندن لە سەر گۆڕ چونکە ئەگەر ئومێد وابیت بەهۆی تەبیحاتی شۆڵە دارێک سزا سوک بکرێت، ئەوا خوێندنی قورئان لە پێشترە بۆ سزا سوک کردنه والله اعلم.
بە پشتگیری ئەم بەلگانەی ڕابردوو و بەلگەی تریش بۆمان دەرکەوێت کە هەموو خێر و چاکەیەک بە مردوو دەگات،پێشەوا نەواوی "رحمه الله" دەفەرموێت:{يصيله ثواب الدعاء والثواب الصدقة ب الإجماع}فتاوى امام النووى المسماة بامسائل المنثورة۱٦۵.
واتا: بە کۆدەنگی زانایان- اجماع- پاداشتی نزا و پاڕانەوە و خێر و چاکە بە مردوو دەگات.
زۆرینەی زانایان-جمهور- لە ناویاندا پێشەوا ئەحمەد و بەشێک لە مالیکیەکان و بەشێک لە شافیعیەکان و بەشێک لە حەنەفیەکان دەفەرموون: قورئان خوێندن لەسەر مردوو دروستە و سودی پێ دەگەیەنێت بە بەلگەی فەرمودەکانی رابردوو و بەڵگەی تریش،کردەوەی ئومەتە، وە پێشەوا مبار کفور دەفەرمێ:ئەوە بۆتە ئیجماع.تحفة الاحوذي۲۷۵/۳.
--------------------------------------------
#وەڵامــی_چـــەند_گومانێــک.
هەندێ کەس گومانیان بۆ موسڵمانان دروست کردوە دەڵێن:قورئان بۆ مردوو ناچێت و هیچ سوودێکی پێ ناگەیەنێ، وە چەند بەڵگەیەک دەهێننەوە کە لە جێگای خۆیانن نین، بەمەش مردوی موسڵمان بێ بەش دەکەن لە گەورەترینی خێرەکان و چرای ناو گۆڕ کە قورئان خوێندنە، بە پیشتوانی خوای گەورە بەڵگەو گومانەکانیان دەخەینە ڕو و وەڵامیان دەدەینەوە:
#گومانــی_یــەکەم/ خوای گەورە "جل جلاله" دەفەرموێ {و أن لیس للٳنسان ٳلا ما سعی} النجم ٤٩.، دەڵن بە بەڵگەی ئەم ئایەتە هیچ خێرێک بۆ مردوو ناچێت.
#وەڵام/ زانایان بە چەندین بەڵگە وەڵامی بە بەڵگە هێنانی ئەم ئایەتەیان داوەتەوە.
أ - گەورەمان ئیبن عەباس"ڕەزای خوای لێبێت" دەفەرموێت ئەم ئایەتە نەسخ بۆتەوە بەم ئایەتانە:
١- خوای گەورە دەفەرموێت { والذین آمنو واتبعتهم ذریتهم بٳیمان الحقنا بهم ذریتهم}. الطور٢١، واتا:ئەوانەی باورەڕیان هێناوە و نەوەکانیشیان بە ئیمان و باوەڕەوە شوێنیان کەوتوون، ئەوانە لە بەهەشتدا پێکیان شاد دەکەین.
جا پێشەوا سعید بن جبیر "رحمه الله"لە ابن عەباس"ڕەزای خوای لێبیت" دەفەرمووێت { ٳن الله لیرفع ذریة المؤمن درجة وٳن کانوا دونە في العمل لتقر بهم عینه} تفسیر القرآن العظیم،لٳبن کڽیر ٢٨٤/٧.
واتا: خوای گەورە لە بەهەشتدا منداڵ و نەوەکانی موسڵمانان بەرز دەکاتەوە بۆ پلەی باک و دایکیان ،هەرچەندە کردەوەکانیشیان وەکوو ئیوان نابێت،بەڵام لەبەر خاتری دایک و باوکی بەرزیان دەکاتەوە بۆ ئەوەی چاویان پێیان ڕون بێ.
کەواتا: ئەو ئایەتە ئەوەمەمان پی دەلێت کە: دایک و باوک سودیان بۆ منداڵەکانیان هەیە.
٢- لە ڕۆژی دوایی ئەو منداڵانەی بە بچوکی مردوون دەیانخەنە تەرازوی چاکەی باوکیەوە،وە باوک شەفاعەت بۆ کوڕ و کوڕیش بۆ باوک دەکات. وە بەو ئایەتەش کە خوای گەورە دەفەرموویت: {آباؤکم و ابناؤکم لا تذرون أیهم أقرب لکم نفعا}النساء ١١. ،واتا: ئێوە نازانن کە باوکانتان و نەوەکانتان کامیان سودیان زیاترە بۆتان.جا ئەم سودە سودی دونیا و قیامەتیش دەگرێتەوە. تفسیر القآن العظیم،لٳبن الکڽیر ١٣٨/٢.
ب- پؽشەوا رەبیعی کوڕی خەیڽەم "رحمه الله" دەفەرمووێت: ئەم ئایەتە تایبەتە بە کافران،وە هەرچی موسڵمانە خێری کۆششی خۆی و کۆششی جگە لە خۆشی پێدەگات.
پێشەوا قورطبی"رحمه الله" دەفەرموێت: زۆر فەرموودەی پێغەمبەر ﷺبەڵگەن لەسەر ئەم وتەیە: نمونە لە فەرموودەی صحیح دا هاتووە کە پێغەمبەری خودا دەفەرمووێت: {من مات فعلیه صیام صام عنه ولیه}رواه البخاري و المسلم، واتا:هەر کەسێ مەرد و ڕۆژووی لەسەر بوو با خزمە نزیکەکان بۆ بگرنەوە. وەپێغەمبەر ﷺبە پیاوێکی فەرموو: {حج عن نفسک ڽم حج عن شبرمه}رواه ابن ماجە و ابو داود و الطبرانی بسند صحیح.
واتا:حەج بۆخۆت بکە پاشان بۆ شبرمەش بکە....، جا ئەمانەش بەڵگەن کە موسڵمان کۆششی جگە لە خۆشی پێدەگات،التذکیرة٨١-٨٢.
ج- ابن تیمە"رحمه الله" دەفەرموێت: خوای گەورە نەیفەرمووە: {ٳن الاإنسان لا ینتفع الا بسعی نفسه} واتا:
مرۆڤ تەنها هەوڵ و کۆششی خۆی سودی پێدەگەیەنێ،بەڵکو فەرمووی {وأن للٳنسان ٳلا ماسعی}واتا: مرۆڤ تەنها خاوەنی کۆششی خۆیەتی،وە ناتوانێ ڕەفتار لە کۆششی خەڵکی تر بکات،وە خەڵکانی تریش خاوەن کۆششی خۆیانن هەر وەک چۆن مرۆڤ خاوەن سروەت و سامانی خۆیەتی و بۆ سودی خۆی بەکاریدێنێ،وەکەس ناتوانێ رەفتار لە سەروەت و سامانی کەسی تر بکات.
بەڵام ئەگەر کەسێک بە ویستی خۆی بەشێک لە سامانەکەی ببخەشێ بە کەسێکی تر بۆی دروستە،بەهەمان شێوە هەر کەسێک بەشێک لە چاکەکانی ببەخشی بە مردوویەک سودی پێدەگەیەنێت هەر وەک چۆن نزا و چاکەکان-صدقات- سودی پێ دەگەینن.بەهەمان شێوە هەر موسڵمانێک هەر چاکەیەکی بۆ مردوویەک بنێرێت پێی ببەخشێت پێیدەگات،جا ئەو موسڵمانە خزم و نزیکی مردووەکە بێت یان خەڵک و دوور هیچ جیاوازیەکی نییە هەروەک چۆن نوێژی مردووی موسڵمانان و نزاکردنی لای گۆر سودی پێ دەگەینن.. مجموع فتاوی لابن تیمیة٢٦٧/٢٤.
وە ئیبن عڽیمن "رحمه الله" دەفەرموێت: ئەم ئایەتە مەبەستی لەوە نییە کە کۆششی جگە لەخۆی پێناگات،چونکە:زۆر دەقی صەحیح هاتوون کە بەڵگەن پاداشتی جگە لەخۆشی پێدەگات و سود دەگەیەنن بە مردوو...مجموع فتاوی و رسائل ابن عڽیمن: ٢/باب البدعة.
پێشەوا قورطبی"رحمه الله" دەفەرموێت: پێدەچێت ئەم ئایەتە تایبەت بێت بە کردەوەی خراپە واتا: مرۆڤ کردەوەی خراپی بۆ ناچێت، بە بەڵگەی فەرموودەکەی پێشەوا مسلم"رحمه الله" کە پێغەمبەری خودا ﷺدەفەرمووێ: قال الله عز وجل ٳذا هم عبدي بحسنة ولم یعملها کتبتها لە حسنة فٳن عملها کتبتها عشرا الی سبعمٲة ضعف،و ٳذا هم بسیئة ولم یعملها لم اکتبها علیه فٳن عملها کتبتها سیئة واحدة} واتا: خوای گەورە"جل جلاله" فەرموویەتی: ئەگەر بەندەکەم خوازیاری کردوەی چاکەبوو و نەیکرد، من چاکەیەکی بۆ دەنووسم، ئەگەە کردی یەک بەدە تا یەک بە حەوت سەدی بۆ دنووسم، وە ئەگەر بەندەکەم خوازیاری کردەوەیەکی خراپ بوو بەڵام نەیکرد هیچی لەسەر نانوسم وە ئەگەر کردی تەنها یەک خراپەی بۆ دەنوسم.
وە خوای گەورە دەفەرموێ: { من جاء بالحسنة فله عشر ٲمڽالها}الأنعام١٦٠. واتا: هەر کەسێک چاکەیەک ئەنجان بدات دە بەرمابەری بۆ دەنوسرێت...... ئەمانە هەمووی فەزڵ و چاکەی خودایە کە چاکە زیا دەکات لە کاتێکدا دادپەروەری ئەوەیە: خوای گەورە چاکە و خراپە وەک خۆی بنوسێت: {وٲن لیس للٳنسان الا ماسعی} بەڵام خوای گەورە لە گەڵ دادپەروەریش فەزڵ و چاکە لەگەڵ بەندەکانیدا دەکات و چاکەکانیان بۆ زیاد دەکات.!!، هەروەک چۆن خودای گەورە منداڵان بە بێ کردەوەی چاکی خۆیان دەباتە بەهەشت، جا ئێستا گومانت چۆنە بەرامبەر کەسێک کە کردەوەی بۆخۆی یان لەبری کەسێکی تر بکات؟!./ التذکیر ٨٢-٨٣.
'''' ئێستا بۆمان دەرکەوت بە بەڵگە هێنانەوەی ئەم ئایەتە لە جێگای خۆی نییە و بە بەڵگە هێنانەوەی چەواشەکردنی موسڵمانانە..!
#گــومانـــی_دووەم:
ئەڵێن ئەم کارە پێشینەی ئوممەت-سەلەف-نەیانکردوون ئەگەر دوستبایە ئەوان دەیانکرد.!
#وەڵام/
ئەم گوتەیە گوتەیەکی لاوازە و -باط-ـە چونکە پێشینەی ئوممەت وەک: عندالله کوی عومەر و عەلاء و پێشە ٲحمد...هتد چەندانی تریش ئەم کارەیان کردووە و، وە بە بەڵگەی فەرمودەکەی عەلائی ڕابردوو پێغەمبەری خوداشﷺ فەرمانی پێ کردوە وکەواتا: ئەمە گوتەیەکی پوچە و لەگەڵ فەرموودەی پێغەمبەری خۆشەویت ﷺ و کردەوەی هاوەلان و پیشینەی ئوممەت تێک دەگرێت و بوختانە بە دەمی ئەوانەوە و وە ئیجتهادێکی ڕەتکراوە-مردود-ـە جونکە (لا مساغ للٳجتهاد في مورد النص).
وە ئەرگەریش داماننا گریمان-لو فرضنا- پێغەمبەر ﷺ و هاوەڵان نەیانکردوە ئەوا قاعیدەیەکی ئوصولیمان هەیە دەفەرموێ(ترک النبي ﷺلفعل لا یدل علی تحریمه) پێغەمبەری خودا ﷺکە کارێکی نەکردوە بەڵگە نییە لەسەر حەڕامی ئەو کارە،بەڵکو بەڵگەیە لەسەر ٳباحە..
#گـومانی_سێیەم:
دەڵێن:تەنها خێر و چاکەی خزمە نزیکەکان بە مردوو دەگات،هی خەڵکی تری پێ ناگات جونکە پێغەمبەر ﷺ دەفەرموێت: {هەر کاتێک نەوەی ئادەم دەمرێت کردەوەکانی دەپچڕێت تەنها سێ شت نەبێت: خێرێکی بەردەوام وەک: -کردنی مزگەوت-،زانستێک بلاو بکاتەوە، وە منداڵێکی چاك خێر و نزای بۆ بکات}رواه المسلم.
#وەڵام:
پێشەوا نەواوی"رحمه الله" لە شیکردنەوەی ئەم فەرمودەیادا دەفەرموێت:
زانایان دەفەرمون:کردەوەکانی مرۆڤ بە مردنی کۆتاییان پێ دێت،پاداشتی هیچ کردەوەیەکی خۆی بۆ نوێ نابتەوە تەنها تەنها سێ لەم شتانە نەبێ {صدقة جاریة، ٲو علم ینتفع به، أو ولد صالح یدعو لە} ئەم سێ شتەش لە دەستی بەروبومه خۆیەتی . امنهاج شرح المهذب ١١/ ٨٧-٨٩.
--------------------------------------------
لــە هەر هەڵەیەکی ڕێزمان بمانبورن و ئاگادارمان بکەنەوە.
Comments
Post a Comment